درجه بندی کشمش سبز قلمی بی حساب کتاب نیست و باید بدونید برای هر درجه از کشمش با استاندار 3122 ایران تایین میشه.
تعیین درجه استاندارد کشمش سبز قلمی چجوریه؟
توی استاندارد ۳۱۲۲ ایران، کشمش سبز قلمی رو میان سه تا گرید اصلی تقسیم می‌کنن: درجه‌یک، درجه‌دو و درجه‌سه. این تقسیم‌بندی همش الکی نیست چرا؟
چون اینطوری نیست که بگیم خب خشک شده، دیگه فرقی نداره. واقعاً ملاک داره. یکی‌ش همین رنگه.
رنگ کشمش اگه خیلی زرد باشه یا ته‌مایه قهوه‌ای داشته باشه، یعنی یا زیادی آفتاب خورده یا خوب خشک نشده. کشمش درجه‌یک باید یه رنگ سبز روشن خوشگل داشته باشه. نه تیره نه لکه‌دار.
مثلاً تو سال ۱۴۰۲، حدود ۶۲٪ کشمش‌هایی که تو بازار امارات فروخته شدن، کشمش‌های سبز خوش‌رنگ بودن، چون اون‌جا مشتری دنبال بار تر و تمیزه. خودمونیم، کی دلش می‌خواد یه مشت کشمش لکه‌دار بخوره؟
بعدش اندازه‌ست. دونه‌ریزها معمولاً میرن تو گرید پایین‌تر. چون هم دید بصری خوبی نداره، هم تو بسته‌بندی شل و وارفته نشون میده. کشمش درجه‌یک باید حداقل ۹۰٪ دونه‌هاش اندازه مناسب داشته باشن، یعنی یه‌دستی خاصی تو بار باشه. تو استاندارد ۳۱۲۲، یه بخشی هست که دقیقاً اندازه دونه رو ملاک گذاشته.
حتی یه دستگاه هست که تو کارخونه‌ها می‌ذارن وسط خط تولید، دونه‌هایی که از یه سایز کوچیک‌تر باشن، رد می‌کنه.
یه چیزی هم بگم که شاید ندونی؛ بعضی وقتا تولیدکننده‌ها میان کشمشای کوچیکو رنگ می‌کنن، یعنی یه محلول می‌زنن که بار خوش‌رنگ‌تر دیده شه. ولی تو صادرات لو میره! یه بار واسه یه دوستم تو گمرک امامرات یا همون بلدیه امارات برگشت خورد، چون رنگش یه‌دست نبود و خریدار گفت این بار درجه‌سه‌ست، در حالی که تو فاکتور نوشته بود ممتاز.
حالا یه نکته ریز: تو بارهایی که قراره بسته‌بندی ۲۵۰ گرمی یا سوغاتی شن، رنگ و اندازه اهمیتش دو برابر میشه. چون تو ویترین فروشگاه، اولین چیزی که دیده میشه همین دوتاست. حتی اگه طعمش عالی باشه، ولی دونه کوچیک و بد رنگ باشه، فروش نمی‌ره.
خلاصه‌ش اینه که اگه دنبال کشمش سبز درجه‌یک واقعی هستی، باید هم رنگش دلبر باشه، هم دونه‌هاش هم‌قد و قواره باشن. این دو تا، پایه‌ی استاندارد ۳۱۲۲ان. بقیه‌ش مثل درصد دم و رطوبت و … هم هست، ولی بدون رنگ و اندازه، درجه گرفتن خیلی سخته.
حد مجاز دم و چوب در گریدهای استاندارد ۳۱۲۲
یه چیزی که تو بار کشمش خیلی مهمه هم واسه خریدار هم واسه صادرکننده – همین دم و چوبه! یعنی چی؟ یعنی وقتی یه مشت کشمش میریزی کف دستت، به‌جای دونه‌های نرم و خوش‌خوراک، وسطش یه عالمه دم خشک یا چوب نازک انگور پیدا می‌کنی که نه خوردنیه، نه دیدنی.
تو استاندارد ۳۱۲۲ که مرجع اصلی درجه‌بندی کشمشه، دقیقاً مشخص شده که کشمش درجه‌یک باید چقدر دم و چوب داشته باشه.
واسه گرید A، حداکثر ۲٪ دم قابل قبوله. یعنی از هر ۱۰۰ گرم کشمش، فقط ۲ گرمش مجازه دم داشته باشه. حالا فکر کن بعضی بارا رو خودم دیدم که دمش از ۷٪ هم گذشته، بعد تازه با برچسب «درجه‌یک» می‌فروشن!
توی کارخونه‌های حرفه‌ای مثلاً مثل سالار تو کاشمر، قبل از بسته‌بندی، دونه‌ها از یه نوار رد می‌شن که چند تا کارگر ماهر، با دست یا دستگاه دم‌ها رو جدا می‌کنن. تازه بعدشم یه فن مخصوص هست که دم‌های سبک‌تر رو با باد جدا می‌کنه. این‌طوریه که کشمش صاف و صیقلی درمیاد. البته این مراحل هزینه‌بره. به‌خاطر همینه که بعضیا میان دور می‌زنن و بار نیمه‌تمیزو با قیمت بالا می‌ندازن به مشتری بی‌خبر.
جالبه بدونی بازار عراق نسبت به این مورد خیلی حساسه. پارسال یه محموله ۲۴ تنی برگشت خورد، چون دم‌گیریش کامل نبود. اونا یه دستگاه Sorter دارن که قبل از ترخیص، درصد دم و چوبو می‌سنجن. اگه بالا باشه، هم قیمتو کم می‌کنن، هم تو لیست سیاه می‌ری.
الان بعضی بسته‌بندی‌ها که می‌زنن «بدون دم و چوب»، شاید کامل صفر نباشه، ولی درصدش انقدر پایینه که مشتری اصلاً حسش نمی‌کنه. مثلاً زیر ۰.۸٪. این‌جور بارا تو صادرات اروپا عالی جواب میده. حتی برای بازار داخل هم، اگه کسی یه بار بار تمیز بخره، دیگه سخت برمی‌گرده سمت بار معمولی.
ته ماجرا اینه: اگه می‌خوای کشمش واقعاً درجه‌یک بخری، یه مشت از بارو بگیر تو دستت، بریز توی بشقاب سفید. اگه دم و چوب زیاد دیدی، بدون گول استاندارد رو زدن. ولی اگه صاف و تمیز بود، بدون کار حساب‌شده روش انجام شده. چون تمیزی و بی‌دم بودن، یکی از ستونای اصلی استاندارد ۳۱۲۲ئه.
درجه‌بندی کشمش سبز قلمی در صادرات
قیمت صادراتی کشمش سبز قلمی خیلی وقتا ربطی به اینکه امسال انگور زیاد بوده یا کم نداره؛ اصل ماجرا برمی‌گرده به درجه‌بندی. یعنی چی؟ یعنی اگه بار تو گرید A باشه، هم راحت فروش میره، هم به دلار خوب فروخته میشه. ولی اگه درجه‌دو یا سه باشه؟ همش چک‌وچونه‌ست، تازه آخرشم یا مرجوع میشه، یا باید ارزون بندازی.
یه مثال بزنم راحت‌تر جا بیفته. سال قبل، یعنی ۱۴۰۲، کشمش سبز قلمی گرید A که طبق استاندارد ۳۱۲۲ بود، تو بازار عمان کیلویی حدود ۳.۸ دلار معامله شد.
همون موقع یه بار مشابه که رنگش یه‌کم تیره‌تر بود و دم‌گیریش کامل نبود، زور زد با ۲.۵ دلار بفروشه، آخرشم برگشت خورد. چرا؟ چون خریدار اگه قراره از ایران وارد کنه، توقع داره بار تمیز و درجه‌یک باشه. و خب طبیعی هم هست دیگه، هزینه گمرک، حمل، ترخیص و هزار تا دردسر داره.
حالا این درجه‌بندی دقیقاً چیا رو شامل میشه؟ همون چیزایی که تو دو تا تیتر قبلی گفتیم: رنگ، اندازه، دم و چوب، درصد دونه خراب، حتی رطوبت. مثلاً اگه رطوبتش بالا باشه، بار تو کانتینر کپک می‌زنه. خریدار خارجی هم این چیزا رو دقیق چک می‌کنه.
یه بار کشمش از بندرعباس رفته بود روسیه، چون بسته‌بندی ضعیف بود و رطوبت هم بالا، ۲۰٪ بار خراب شد. ضررش؟ حدود ۸ هزار دلار فقط خسارت خود بار، بدون احتساب اعتبار خراب‌شده تاجر ایرانی.
از اون‌ور، یه بار دیگه بود که از یه کارخانه تو کاشمر بار فرستاده بودن برای قطر، گرید A واقعی، رنگ سبز براق، دونه‌ها یکدست، بدون حتی یه دونه ترک‌خورده.
اون بار با بسته‌بندی ۵۰۰ گرمی، رو هر کیلو ۴.۲ دلار سود داشت! چون کیفیتش چشم‌گیر بود و خریدار، بدون چونه زدن تمدید قرارداد کرد.
یعنی اگه بخوای تو بازار بین‌المللی بمونی، باید درجه‌بندی کشمش‌تو جدی بگیری. حتی اگه یه‌ذره هم بزنی زیر استاندارد، بازارت می‌ریزه.
الان که رقابت زیاده، خریدارا میرن سراغ ترکیه یا افغانستان اگه ایران بارش افت داشته باشه. به همین خاطره که خیلی از صادرکننده‌های موفق، یه بخش جدا واسه کنترل کیفی گذاشتن. کارشون فقط اینه که چک کنن بار دقیقاً تو گرید درست باشه.
پس خلاصه‌ش اینه: درجه‌بندی فقط یه کاغذ نیست که بچسبونی رو کارتن. قیمت صادراتیت، آبروی کارت، حتی آینده همکاری‌ت با یه کشور، همش بسته به همین گریدیه که رو بار می‌زنی.
